تهیه‌کننده: محمدعلی محبتی

‌معلولیت همواره بوده و درباره آن دیدگاه‌های متفاوتی وجود داشته است‌، اما این دیدگاه‌ها در قرن حاضر در مورد پدیده معلولیت در حال تغییر است. زیرا هم‌زمان با ازدیاد جمعیت جهان، گروه‌های مختلف اشخاص دارای معلولیت نیز بیشتر می شود‌ تا جایی که برآورد می‌شود که حدود 15 درصد جمعیت جهان را اشخاص دارای معلولیت تشکیل می‌دهند. در کشور ما هم مطابق سرشماری ملی که در سال 2005 ارائه شد، در حدود 2.7% نفوس کشور را اشخاص دارای معلولیت تشکیل می‌دهند.

برای این‌که اشخاص دارای معلولیت بتوانند مانند سایر اشخاص از حقوق بشری و انسانی شان بهره‌مند شوند، دولت‌ها قوانینی را در مورد حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت وضع کرده‌اند.

بند اول ماده 53 قانون اساسی کشور چنین صراحت دارد:

 

‌«دولت به منظور تنظیم خدمات طبی و مساعدت مالی برای بازماندگان شهدا و مفقودین و برای بازتوانی معلولین و معیوبین و سهم‌گیری فعال آنان در جامعه، مطابق به احکام قانون، تدابیر لازم اتخاذ می‌کند.»

بر این اساس دولت نه‌تنها ‌قانونی جدید ‌به نام «قانون حقوق و امتیازات افراد دارای معلولیت» را در ‌40 ماده‌ تصویب کرد، بلکه الحاق خود را به کنوانسیون جهانی حمایت از حقوق اشخاص دارای معلولیت، مصوب سال 2006 سازمان ملل متحد، نیز اعلام کرد.

در ماده 30 کنوانسیون حقوق اشخاص دارای معلولیت نیز در مورد مشارکت در حیات فرهنگی، تفریح، فراغت و ورزش، دولت‌های عضو کنوانسیون را مکلف کرده است که زمینه‌های مناسب را در موارد فوق برای شمولیت اشخاص دارای معلولیت در جامعه در نظر بگیرند.

افغانستان به عنوان یک کشور جنگ‌زده و در حال جنگ در برگیرنده طیف وسیعی از افراد دارای معلولیت است، که بنابر عوامل گوناگونی سلامت جسمی و فیزیکی‌شان صدمه دیده‌اند. کمبود و نبود تسهیلات و خدمات صحی و اجتماعی از یک سو‌ و نابسامانی‌ها و گسست‌های اجتماعی و سنن ناپسند و ذهنیت‌های منفی فرهنگی، تداوم جنگ و خشنونت‌ها‌ از سوی دیگر، عرصه‌های زندگی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی را برای چنین افرادی تنگ‌تر و ناسازگار کرده است. گروهی ناآگاهانه برای گریز از زندگی، به خاطر نومیدی بیش از حد، به اعتیاد و دوری از مردم روی می‌آورند.

‌در چنین احوال و اوضاع نگران‌کننده‌ای ‌شاهد جوانانی هستیم که با وجود صدمه دیدن سلامت فیزیکی و جسمی‌شان، با روحیه عالی امید به فردای بهتر، توانسته‌اند ‌در رشته‌های مختلف ورزشی نه‌تنها الگو به هم‌ردیفان خود باشند، بلکه الگوی افتخار و الهام به کشور نیز باشند که دستاورد‌های ملی و بین‌المللی را در جریان مسابقات ورزشی از آن خود کرده‌اند. ورزش یکی از حوزه‌هایی است که زمینه شناسایی و رشد استعدادها و قابلیت‌های افراد دارای معلولیت را توانسته در کشور ما به شکل مؤثر آن نمایش دهد. در ماده 15 قانون حمایت از افراد دارای معلولیت با تأکید روی اصل دوری از تبعیض چنین آمده است: «معلولین، حق سهم‌گیری مساوی را در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، تعلیمی و تربیتی، تفریحی و ورزشی، بدون تبعیض را دارایند.»

برای این‌که بدانیم ورزش چه نقشی در بازتوانی و شمولیت اشخاص دارای معلولیت دارد و آیا هر فرد دارای معلولیت می‌تواند ورزش کند، پای صحبت احمد‌جاوید شرفی، آمر ورزشی جمعیت هلال احمر می‌نشینیم. او درباره بخش ورزشی اداره سره‌میاشت چنین معلومات می‌دهد:

«480 تن ورزشکار در ده رشته ورزشی داریم که در چهار رشته آن زنان هم عضویت دارند، و آن رشته‌ها عبارت‌اند از: والیبال، پینگ‌پانگ، باستکبال و تیم کاراته. شاگردان ما در این رشته‌ها اعم از دختران و پسران از بین شاگردان پرورشگاه وطن، مرستون و خانواده‌های بی‌بضاعت‌اند و ما از 11 سال به این طرف به صورت منظم تیم‌های محتلف ورزشی را به نوبت ایجاد کرده‌ایم  و فعلاً اعضای این تیم‌ها عضویت تیم‌های ملی را نیز داشته و افتخاراتی را نیز در رقابت‌های داخلی و بیرونی برای کشور به ارمغان آورده‌اند. 96 تن از این‌ها ملی‌پوش و عضو تیم ملی‌اند.»

چندین تن از جمله 480 تن را اشخاص دارای معلولیت‌های مختلف تشکیل می‌دهند که آن‌ها هم در تیم ملی و در رشته‌های مختلف ورزشی عضو‌اند. از جمله نوریه نجفی و از مردها محمد مردان (مشهور به ولی) است. خانم نوریه در پینگ پانگ با افراد غیرمعلول مسابقه می‌دهد و محمد مردان در رشته دوش و تکواندو مهارت دارد. وی با این‌که از داشتن دو دست محروم است دارای کمر بند سیاه بوده و خیلی شخص شجاع صبور و خوش‌برخورد است. روند دریافت کمر‌بند دان 1 او در کوریا ادامه دارد‌. محمدمردان در دوش 200 متر قهرمان شد.

موصوف در مورد نقش و اهمیت ورزش برای همه به‌خصوص اشخاص دارای معلولیت چنین می‌گوید:

«درست است که ما با حمایت‌های مالی و معیشتی وضعیت اطفال را قدری بهبود می‌بخشیم، ولی تشویق‌شان به ورزش نه‌تنها که سلامت جسمی و روحی شان را تقویت می‌کند و به سر و وضع خود به صورت مناسب رسیدگی می‌کنند، بلکه شمولیت‌شان به رشته‌های مختلف ورزشی سبب ‌تغییر مثبت در زندگی روزمره‌شان ‌می‌شود.»

بانو نوریه نجفی، ورزشکار و عضوتیم ملی پینگ پانگ و بدمنتون کشور

بانو نوریه نجفی فارغ دانشکده تربیت بدنی دانشگاه تعلیم و تربیه استاد ربانی بوده و عضو تیم ملی پینگ پانگ و بدمنتون است. بانو نجفی افزون با ‌هنر آرایشگری، خیاطی و تا حدودی نقاشی هم آشنایی دارد. بانو نجفی در مرکز اجتماعی معلولین سواد‌آموزی برای اشخاص دارای معلولیت درس داده و رضاکار سره‌میاشت و فعلاً معاون شرکت بازاریابی بانوان است.

بانو نجفی در ایام طفولیت یک دست خود را از دست داده است. او می‌گوید من با وجود این‌که یک دست ندارم، ولی هیچگاه‌ خود را ناتوان احساس نکرده‌ام؛ درس‌های مکتب و دانشگاه را با یک دست پیش ‌بردم. زمانی که می‌خواستم در رشته تربیت بدنی ادامه تحصیل بدهم، استاد ‌گفت که امروز یک زن از بیرون کشور برای ارزیابی می‌آید. اگر توانستی که توانایی خود را برایش‌ به نمایش بگذاری، ‌در این رشته قبولت می‌کنم، در غیر آن نمی‌توانی وارد این رشته شوی و من موفق شدم.

من در زندگی خود از بابت معلولیت خود سختی و دشواری ندیده‌ام و فقط مشکل من در انتخابات تیم ملی است. زیرا ‌می‌خواهم با افراد غیرمعلول مسابقه بدهم و مسئولان برایم چالش ایجاد می‌کنند، ولی بسیار خرسندم که آمر صاحب ورزشی سره‌میاشت با تماس با فدراسیون جهانی این مشکل را حل کرده و حل می‌کند.

 او از سفرها و دستاوردهایش می‌گوید: «من سه سفر خارجی داشتم، سفر اول در مجمع عمومی هلال احمرهای جهانی در کشور ترکیه و در آنجا مسابقه دوستانه با آرجنتاین، پاکستان و فرانسه داشتم و آن‌ها مردان بودند، وقتی بر آن‌ها پیروز شدم، باعث حیرت‌شان شد.

سفر دومم به کشور اندونیزیا و شرکت در مسابقات آسیایی بود. هر‌چند ‌در این سفر مربی و وسایل ورزشی خوب نداشتم و با حریفان از کشور چین، جاپان، اندونیزیا مسابقه دادم، ولی متأسفانه با تفاوت دو نمره نتوانستم مدال بگیرم. ولی بازهم مأیوس نشدم و به راهم ادامه دادم و ادامه می‌دهم. اشخاص دارای معلولیت که از سایر کشورها در آن مسابقه آمده بودند همه ‌با داشتن مثلا دست مصنوعی، پای مصنوعی ویژه و حتی ریکت‌های مخصوص وارد زمین می‌شدند، ولی متأسفانه ما از این امکانات بهره‌مند نبودیم و وقتی آنها از مدت قر‌نطین من سوال کردند و گفتم که من بدون  قر‌نطین در مسابقه شرکت کرده‌ام، باعث تعجب‌شان ‌‌شد‌.

‌سفر سومم به ‌دبی و شرکت در مسابقات بدمنتون بود. در این مسابقه مدال برونز گرفتم و حریف‌هایم از کشور‌های تایلند، هندوستان‌، امارات متحده عربی، عراق و بحرین بودند. من ‌حاضر بودم با آنها  در مسابقات دبل شرکت کنم، ولی ‌حاضر نشدند.

او برای بهبود ورزش و ورزشکاران چنین می‌گوید:

• مسئولان باید به توانمندی‌های ما باور داشته باشند و از مسئولان فدراسیون‌ها می‌خواهم از ما ‌حمایت ‌کنند، و با تشویق ما را انگیزه مثبت دهند. به ما نگویند که بروید و ‌سیاهی لشکر باشید، بلکه ‌‌بگویند ‌بروید و با دست پر به وطن برگردید و افتخار آفرینید.
• امکانات، پوشاک و وسایل ورزشی ‌برای ما مهیا کنند.
• برای بهتر انجام دادن مسابقات، با ما در سفرهای خارجی، مربی مسلکی و تیم پزشکی ‌اعزام کنند و از اعزام افراد و چهره‌های تکراری که همیشه بی‌دستاورد بوده‌اند، پرهیز کنند.

 بانو نجفی در پایان  صحبت‌های خود ‌تأکید کرد:

«اشخاص دارای معلولیت ناتوان نیستند، اشخاص دارای معلولیت می‌توانند درس بخوانند و ورزش کنند. این‌ها زمانی می‌تواند صورت گیرد که آن‌ها تلاش کنند و زحمت بکشند و منتظر ترحم کسی نباشند.»

 

محمد مردان، ورزشکار و قهرمان دوش 200 متر

محمد مردان در سنین جوانی براثر یک حادثه دلخراش برق‌گرفتگی در هنگام اجرای وظیفه دو دستش را از دست می‌دهد‌ و با مراجعه به صلیب سرخ، ‌دستی مصنوعی دریافت می‌کند. ‌او یگانه نان‌آور خانه است و خوشبختانه در سره‌میاشت ‌استخدام ‌می‌شود. مردان ‌صنف دوازدهم است‌ و قبل از معلولیت به  دوختن دریشی‌های نظامی مشغول بوده است، ولی از این‎که این کار ‌دیگر رونقی ندارد، تغییر شغل داده است.

در اداره سره‌میاشت با آمر ورزشی آن ‌معرفی می‌شود و از او به ورزش دعوتش می‌کند. او عضو کلپ ورزشی سره‌میاشت شده و به پاراالمپیک نیز راه پیدا می‌کند و در دوش یک مدال افتخاری می‌گیرد. اما ‌علی‌رغم آمادگی‌اش فرصت شرکت در مسابقات ‌اندونیزیا را به دست نمی‌آورد و ناامید می‌شود. این مسأله سبب می‌شود که‌ ‌به وزرش تکواندو رو آ‌ورد‌. در این ورزش ‌هفته‌ سه روز تمرین می‌کند و حالا او دارای کمربند سیاه است، که بلندتر‌ین کمربند در این رشته ورزشی است‌ و کار تصدیق کمر بند دان یک‌ او نیز برای داوری در کشور کوریا فرستاده شده است.

محمدمردان می‌گوید در این رشته تا هنور کسی با او مسابقه نداده است، ولی علاقه‌مند است ‌در المپیک جاپان که در سال 2020 برگزار می‌شود، شرکت ‌و مدال کسب کند. او می‌افزاید که لازمه رسیدن به المپیک جاپان این است که زمینه‌سازی شود تا در مسابقات پیش‌زمینه که در کشور اردن برگزار می‌شود، شرکت کنم و از مقامات ذی‌صلاح می‌خواهم که مرا در رفتن به آن کشور به منظور انجام مسابقه مساعدت کنند.

نتیجه‌گیری:

ورزش و ورزشکار هر‌چند متأسفانه در کشور ما کمتر مورد توجه قرار گرفته است، ولی با زمینه‌سازی و آماده کردن محیط و فرصت‌های برابر برای همه اشخاص دارای معلولیت، زنان، کهن‌سالان، جوانان و اطفال می‌توانند هم صحت‌مند باشند و هم از طریق راه یافتن به تیم‌های ملی در رشته‌های مختلف برای کشور و مردم‌شان افتخار بیافرینند و باعث تغییر تصورات نادرست در‌باره کشور‌شان شوند. از طرفی کسانی که به صورت منظم ورزش می‌کنند، از مواد مخدر و امراض روحی و روانی دورتر‌ند و برای انجام بهتر امور زندگی‌شان رسیدگی بهتر‌ی می‌توانند.

افرادی چون بانو نوریه نجفی و آقای محمد مردان که با وجود ‌برخوردار نبودن کامل از سلامت جسمی، ولی با روحیه عالی و امیدوار، توانسته‌اند ‌در رشته‌های مختلف ورزشی در سطح ملی و بین‌المللی دستاوردها و افتخاراتی داشته باشند‌.

‌امید‌ است ‌اولیای امور، خصوصا ریاست عمومی تربیت بدنی و کمیته ملی المپیک ‌برای شناسایی و رشد استعدادهای ورزشی افراد دارای معلولیت و ایجاد تسهیلات لازم و سالم ورزشی برای آنها در سطح ملی تدابیر و اقدام‌های مؤثری‌ داشته باشند.