معرفی بخش تحقیق و مطالعات حقوق بشر

کمیسیون مستقل حقوق بشر در جهت اعمال صلاحیتها و انجام وظایف و مسئولیتهای قانونی خود، بخشهای مختلف برنامهای و حمایتی ایجاد کرده است. بخش تحقیق از آغاز تأسیس کمیسیون تاکنون یکی از بخشهای برنامهای ساختار تشکیلاتی کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان بوده است. این بخش مطابق برنامه استراتژیک و برنامه عمل سالانه کمیسیون عمدتاً در زمینههای تدوین متون تحقیقی آموزشی، تهیه گزارشهای تحقیقی و برگزاری کنفرانسهای علمی در راستای گسترش آگاهی از حقوق بشر فعالیت میکند. در نوشتار برای شناسایی بهتر این بخش، ویژگیهای آن در چهار قسمت معرفی میشود.

الف: وظایف عمده بخش مطابق لایحه وظایف، مسئولیتها و وظایف عمده این بخش عبارت است از:
1- طرح و راهاندازی تحقیقات میدانی در موضوعات مختلف حقوق بشری، 2- تحقیق و بررسی در مورد برخی از قضایای جدی نقض حقوق بشر و تهیه گزارش برای نشر، 3- راهاندازی تحقیقات کتابخانهای در مورد مفاهیم حقوق بشری به هدف ترویج و توسعه حقوق بشر، 4- تهیه کتاب، دست نامه و جزوات آموزشی در موضوعات حقوق بشری، 5- برگزاری کنفرانسها علمی در مورد موضوعات مهم حقوق بشری، 6- برگزاری کارگاه آموزشیهای کوتاهمدت برای ارتقای ظرفیت سائر همکاران بخشهای برنامهای، 7- ارائه مشورتهای لازم در مورد موضوعات تحقیقاتی به ریاست اجرائیه و هماهنگکنندگان بخشها، 8- ارائه معلومات در مورد وضعیت حقوق بشر به هیئت رهبری کمیسیون و سائر همکاران، 9- اشتراک در کنفرانسها و سمینارهای حقوق بشری که توسط سائر سازمانها در خارج و داخل برگزار میشود، 10- همکاری با سائر بخشهای برنامهای در نوشتن یا اصلاح گزارشهای موضوعی و تحقیقی.

ب: سابقه و دستاوردهای بخش تحقیق

کمیسیون از آغاز فعالیت خود، به انجام تحقیقات علمی درزمینهی حقوق بشر اهتمام ورزیده و با ایجاد یک بخش خاص مربوط به تحقیق، بر اجرای بهتر رسالت نظارت، حمایت و انکشاف حقوق بشر در کشور تأکید داشته است. نام این بخش در ابتدا، بخش «تحقیق و پالیسی» بوده و در ذیل این عنوان چندین سال فعالیت تحقیقی انجامشده است. درنتیجه این فعالیتها، بخش تحقیق کمیسیون با ارائه و نشر بیش از ۷۱ گزارش عمومی، موضوعی و تحقیقی، جایگاه قابلتوجهی در خلق و گسترش آثار علمی و تحقیقی درزمینهی مطالعات حقوق بشر داشته است. اکنون بخش تحقیق افتخار دارد که گزارشها و تحقیقات آن مورد استناد برخی از مراجع معتبر ملی و بینالمللی قرارگرفته است. در سال 1395، از طرفی رهبری کمیسیون مستقل حقوق بشری در ساختار تشکیلاتی و صلاحیتها و وظایف این بخش، برخی تغییرات ایجاد شد. ازجمله به دلیل اینکه پالیسی سازی، عملاً توسط رهبری کمیسیون انجام میشود و به این بخش برنامهای چندان مربوط نیست، کلمه پالیسی سازی حذف شد. ضمن استخدام اعضای جدید و واگذاری مسئولیت برگزاری کنفرانسهای ملی و بینالمللی به این بخش، نام آن به «بخش تحقیق و مطالعات حقوق بشر» (Research and Human Rights Studies Unit) تغییر یافت تا اعضاء آن بتوانند بر وظایف و مسئولیتهای خود درزمینهی مطالعه، طرح و بررسی مسائل تئوریک حقوق بشر، برگزاری کنفرانسهای علمی و انجام تحقیقات علمی مربوط به وضعیت رعایت حقوق بشر متمرکز شوند.

ج: ساختار و اعضای فعلی بخش

بهمنظور تنظیم و مدیریت این بخش در رأس یکتن به حیث هماهنگکننده بخش و یکتن بهعنوان آمر بخش و سائر همکاران بهعنوان محقق و عضو بخش ایفای وظیفه میکنند. محققین و آمر بخش به هماهنگکننده و هماهنگکننده به ریاست اجرائیه پاسخگو بوده و به ایشان گزارش میدهند. اعضای بخش تحقیق و مطالعات حقوق بشر هرکدام دارای تحصیلات اکادمیک و تجربههای آموزشی، فعالیت رسانهای و مدیریتی در زمینههای مرتبط با حقوق بشر هستند. مشخصات اعضای فعلی بخش قرار ذیل است: شماره نام و تخلص موقعیت اداری مدرک/رشته آدرس ایمیل
1 محمد عظیم بشارت محقق ماستری/حقوق جزا azimbesharat@yahoo.com
2 مختار حیدری محقق در نصاب تعلیمی ماستری/ حقوق بشر mhaidari90@gmail.com
3 سلما صادق دستیار محقق لیسانس/ حقوق Salma.froogh@gmail.com

د: حوزههای کاری بخش

جهت تطبیق پلان استراتژیک، کمیسیون هرساله برنامه عمل سالانه خویش را تهیه و تنظیم میکند و در این برنامه سالانه، مسئولیتها و فعالیتهای تمام بخشهای کمیسیون پیشبینی میشود. بخش تحقیق و مطالعات حقوق بشر نیز بر مبنای این برنامه عمل سالانه کمیسیون فعالیت دارد. عمدهترین فعالیتهای این بخش را میتوان در محورهای ذیل خلاصه کرد: الف: تحقیق میدانی در رابطه به موضوعات مهم حقوق بشری: این گزارشها برای ارائه به حکومت، قوه قضاییه، پارلمان و همچنین نشر برای استفاده عموم مردم تهیه میشود. هدف عمده از نشر گزارشهای کمیسیون، فراهمسازی اطلاعات و معلومات معتبر و موثق درزمینهی حقوق بشر و تأثیرگذاری بر خطمشیها، برنامهها و پالیسی های نهادهای تصمیمگیرنده در کشور است. بخش تحقیق و مطالعات حقوق بشر تلاش میکند تا با رعایت معیارهای علمی در جمعآوری و تحلیل اطلاعات و آمار به وظیفه علمی و مسلکی خویش عمل کند. برای اجرای هر چه بیشتر وظایف مربوط به این قسمت، تلاش بخش این است که برای هر گزارش تحقیقی، یک طرح تحقیق تعریف نموده و آن را بر مبنای یک برنامه قابل ارزیابی و قابلاندازهگیری اجرا و تطبیق نماید. جهت بهبود و ارتقاء کیفیت گزارشها و تهیه آمار و معلومات معتبر، بخش تحقیق پروپوزال و پرسشنامههای لازم و برای تکمیل پرسشنامه نیز رهنمود تهیهکرده است تا همکاران در دفاتر ساحوی و ولایتی بر اساس آن معلومات لازم را جمعآوری و توحید نموده به دفتر مرکزی ارسال نمایند. ب: تهیه مواد آموزشی: حوزه کاری دیگر برای بخش تحقیق، تهیه مواد آموزشی لازم و معیاری برای تدریس در سطوح مختلف است. این بخش تلاش خواهد کرد که کتابها، جزوهها و مواد لازم برای استفاده استادان و محصلان در پوهنتون ها، مکاتب و کارگاههای آموزشی آماده سازد. ج: برگزاری کنفرانسهای علمی: حوزه کاری دیگر این بخش، برگزاری کنفرانسهای علمی در سطح ملی و بینالمللی است. کمیسیون مستقل حقوق بشر همیشه کنفرانس و سمینار برگزار کرده است، اما به دلیل اینکه برگزاری کنفرانس مسئول مشخص نداشته است، گاهی عجله و ناهماهنگی باعث شده از کیفیت علمی سمینارها کاسته شود. بخش تحقیق تلاش خواهد کرد که برخی از کنفرانسها که از ابعاد علمی برخوردار است، بهصورت معیاری برگزارشده و آثار و نتایج ارزشمند و ماندگار برجا بگذارد. د: همکاری با محققان و محصلان: بخش تحقیق و مطالعات حقوق بشر آماده است تا با محققان و محصلانی که درزمینهی حقوق بشر فعالیت دارند همکاری کند. این بخش میتواند به محققان و دانشجویان درزمینهي معرفی منابع تحقیق، ارائه گزارشهای کمیسیون، انتخاب موضوع برای مونوگراف و پایاننامه و ایجاد سهولت برای استفاده از کتابخانه کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان کمک کند.